«سرزمین شعر» به تهیه‌کنندگی علی زارعان در ۲۶قسمت ۷۰ دقیقه‌ای از روزهای آخر سال گذشته پخش خود را شروع کرد و تا عید سعید فطر هر شب ساعت ۲۲:۳۰ از شبکه۴ سیما پخش می‌شود. این برنامه در شب‌های قدر و شب سال نو قالب مسابقه نداشت و در قالب محفل گفت‌وگوی ادبی با ادیبان و شاعران ایران و سرزمین‌های فارسی زبان اجرا شد. داوران این برنامه را ناصر فیض، علیرضا قزوه، علی محمد مؤدب، محمدمهدی سیار و محمدکاظم کاظمی تشکیل می‌دهند.
از دیگر بخش‌های «سرزمین شعر» حضور علیرضا افتخاری در آن است. این خواننده در خلال برنامه و هر کجا شعری او را سر ذوق بیاورد، با تحریری ویژه و خاص خود ابیاتی از آن شعر را در یکی از ردیف‌های موسیقی ایرانی به صورت بداهه اجرا کرده و حال و هوایی ویژه به برنامه می‌بخشد و با هنر خود، سویه‌ای دیگر از جذابیت‌های شعر فارسی را به اذهان متبادر می‌کند. درباره چگونگی ساخت این برنامه با علی زارعان، تهیه‌کننده «سرزمین شعر» به گفت‌وگو پرداختیم.
حضور شاعران برجسته
زارعان در ابتدا درباره ساختار و محور کلی برنامه «سرزمین شعر» گفت: اگرچه برنامه سرزمین شعر در شکل شبیه رقابت است اما استعدادیابی نیست زیرا اصالتاً استعدادها در شاعران وجود دارد. برخی از شاعرانی که در این برنامه شرکت می‌کنند، بیش از ۲۰ سال است که جزو شاعران موفق کشورمان هستند و این افتخار نصیب ما شد که در جمع مسابقه‌دهندگان شرکت کنند.
در این برنامه ۶۴ شاعر از اقصی نقاط کشور حضور دارند. این شاعران در چند ماه توسط دوستان سرگروه انتخاب شدند. مصطفی محدثی خراسانی، محمود اکرامی‌فر، عبدالجبار کاکایی، نغمه مستشار نظامی، علی داوودی، محمود حبیبی کسبی و سعید بیابانکی سرگروهان برنامه سرزمین شعر هستند. مخاطبان علاقه‌مند حتماً در این شب‌ها در جریان جزئیات این برنامه قرار گرفته‌اند. از هر گروه هشت نفره یک نفر شعرش را ارائه می‌دهد و داوران از عدد یک تا ۱۰۰ به او امتیاز می‌دهند. پس از پایان امتیازدهی، از یک گروه هشت نفره چهار نفر به مرحله بعد راه می‌یابند. این روال تا زمانی که تعداد برگزیده‌ها در هشت شب به ۳۲ نفر برسد ادامه دارد و پس از آن مرحله دوم مسابقه آغاز می‌شود. در مرحله دوم چهار شاعر شعر خود را می‌خوانند و فقط دو نفر از آنان برای مرحله نیمه‌نهایی انتخاب می‌شوند و پس از آن به سراغ برگزیدگان نهایی می‌رویم که با یکدیگر رقابت می‌کنند. در این برنامه هر شب یک بیت به عنوان شاه‌بیت انتخاب و به صورت آواز اجرا می‌شود. این فضای آوازی، به نوعی مکمل انتخاب شعر برتر هر شب این برنامه است.
وی با اشاره به اینکه انتخاب شاعران به عهده سرگروه‌ها و دوستان انتشارات شهرستان ادب بوده، گفت: در واقع این مسیر انتخاب شاعران و ساخت زیرساخت برنامه از جشنواره شعر فجر آغاز تا به تدریج به یک برنامه تلویزیونی تبدیل شد.
با هدف تکامل عمومی شعر
زارعان افزود: برنامه سرزمین شعر نخستین برنامه جدی رقابت شعر در ۴۰ سال گذشته است. برنامه‌هایی مانند مشاعره در گذشته ساخته و پخش شده که ارزش شعری نداشته و بیشتر روی تقویت حافظه تأکید داشته است. این برنامه فرصتی است که همه شاعران در کنار یکدیگر فرایندی را پیش ببرند که به تکامل عمومی شعر و برگزیده شدن برخی شاعران به عنوان جریان‌سازهای آینده توجه بیشتری بشود.
این تهیه‌کننده تلویزیون در پاسخ به این پرسش که برای کشوری مانند ایران که قدمت تاریخی در حوزه ادبیات و شاعری دارد چرا تعداد برنامه‌های شعرمحور در رسانه ملی کم است، بیان کرد: بیشتر مردم تصور می‌کنند شعر بر پایه صداست و باید در رادیو پخش شود و شاعران نیز به عنوان مکمل برنامه‌های روتین قلمداد می‌شوند. این مبتنی بودن شعر بر خوانش و کم بودن معادل تصویر شعر از عوامل بی‌لطفی به حوزه شعر است. همچنین اسپانسرهایی که حامی مالی بسیاری از برنامه‌ها هستند، تمرکزشان را بر فضاهای سرگرم‌کننده می‌گذارند و به فضاهای محتوایی توجهی ندارند. ما یادگیری را به عنوان شاخصه در بسیاری از فضاهای سرگرمی از دست دادیم در حالی که در گذشته حتی یادگیری هم جنسی از آموزش داشت و همچنین شعر را یک سرگرمی دانایی‌محور تلقی می‌کردند. به نظر من رقابت عمومی پلتفرم‌ها و سرگرمی موجب شده معرفت، بخش مفقوده این نوع برنامه‌های تلویزیونی باشد.
وی در ادامه یادآور شد: حمایت از فرایندهای موجود چه در حوزه هنری و چه در مؤسسه شهرستان ادب و خانه شاعران امری مهم و جدی است. همه حوزه‌هایی که تولید محتوای شاعرانه دارند، نیازمند بازوی رسانه‌ای هستند، این بازوی رسانه‌ای کمک می‌کند محتوا به گوش و چشم مخاطب برسد. متأسفانه در عصر جدید رسانه‌ای، ایجاد ارتباط میان رسانه‌ها کمی سخت شده و به دلیل تسلط سرگرمی بر محتوا، غربت شعر و شاعران نیز بیشتر شده است.
زارعان به مهم‌ترین رسالت خود در حوزه‌ای که فعالیت می‌کند اشاره کرد و افزود: ما باید فرصت شنیده و دیده شدن را به همه شاعران بدهیم و این برنامه نیز رسالت دیده شدن و جریان‌سازی در حوزه شعر را دنبال می‌کند. در این برنامه شاعران معاصری که می‌توانند اثری عرضه کنند، شرکت کردند. همچنین از انواع ادبی شعر از قبیل شعر معاصر، شعر سپید، شعر کلاسیک و... در جریان برنامه استفاده شده است.
وضعیت رو به رشد شعر معاصر
وی درباره وضعیت کنونی شعر معاصر گفت: دوران معاصر را می‌توان از ابتدای قرن یعنی از سال ۱۳۰۰ هجری شمسی تا امروز در نظر گرفت. شعر معاصر با وجود نسلی از شاعران جوان و باانگیزه در حال رشد است و به تدریج جایگاه واقعی خود را پیدا می‌کند. تا چند سال پیش شعر معاصر در تلویزیون صرفاً یک جایگاه مکمل داشت و به این عنوان که ساحت مستقل و ارزشمندی داشته باشد، کمتر مورد توجه بود. تلویزیون هم در حال حاضر کم‌کم به سمت پذیرندگی منزلت و ساحت شعر می‌رود.
این تهیه‌کننده افزود: شعر معاصر هم قابل تعریف تقویمی و هم سبکی است. کتاب «از صبا تا نیما» این تطور و تحول را مشخص می‌کند که ما به کدام دوره می‌توانیم دوره شعر معاصر بگوییم. شعری که امروزه از آن سخن می‌گوییم باید شعر پسانیما قلمداد شود یعنی هم شعرهایی که در جریان‌های جدید ایجاد شدند و هم شعرهایی که از هویت تاریخی بهره‌مند و بازآفرینی شدند. غزل نیز یک قالب شعر فارسی است و تاریخ بسیار بلندی دارد و رسیدن به غزل امروز که از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است، دشوار است. شاخصه‌هایی از قیصر امین‌پور، حسن حسینی و علی معلم دامغانی وجود دارد که در طیف عمومی جامعه کمتر شناخته شدند. این برنامه فرصتی برای آشنایی بیشتر با ساحت‌های مختلف شعر ایجاد می‌کند.
نظر شما